بررسی روند انتقال مجدد مواد پرورده و پرشدن دانه ژنوتیپ های جدید گندم نان تحت تأثیر خشکی انتهای فصل و محدودیت منبع در منطقه اسلام آباد غرب (کرمانشاه)

گندم (triticum aestivum l.) اولین غله و مهم ترین گیاه زراعی دنیا و یکی از عمده ترین محصولات کشاورزی تأمین کننده نیاز غذایی انسان در کشورهای مختلف می باشد. با توجه به اینکه در بسیاری از نواحی ایران، مزارع گندم به ویژه در مراحل پایانی رشد با تنش های مختلف زیستی و غیر زیستی مواجه می شوند شناسایی ارقامی که بتوانند در چنین شرایطی پتانسیل کیفی و کمی خود را حفظ نموده، از کارایی بالاتری در انتقال مجدد ذخایر ساقه به دانه برخوردار بوده و در ضمن کیفیت دانه را نیز در این شرایط حفظ نماید از اهمیت به سزایی برخوردار است. بر اساس شواهد موجود برخی از ارقام به واسطه داشتن ویژگی های مورفولوژیک و فیزیولوژیک ویژه، تنش خشکی را بهتر تحمل می نمایند. به منظور بررسی قابلیت و ویژگی های ارقام و لاین های برتر در دست معرفی گندم و ارزیابی اثر تنش خشکی بر آن ها در سال زراعی 92-1391 آزمایشی در چهار قطعه مجاور هم با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مشابه بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات کشاورزی اسلام آباد اجرا شد. ژنوتیپ های گندم مورد بررسی شامل چهار رقم جدید گندم نان (کریم، اروم، پیشگام و سیوند) و دو لاین در دست معرفی (کراس سبلان، dn-11) در کنار رقم گندم نان شاهد منطقه ای (سرداری) بودند. در قطعه نخست تیمار آبیاری به صورت نرمال انجام گرفت و در قطعه دوم آبیاری به صورت نرمال توام با اعمال تیمار محدودیت منبع به روش شیمیایی انجام گردید. در قطعه سوم قطع آبیاری از مرحله بوتینگ اعمال و تا مرحله برداشت عدم آبیاری تداوم یافت و در قطعه چهارم قطع آبیاری از مرحله بوتینگ و تداوم آن تا مرحله برداشت توام گردید با اعمال تیمار محدودیت منبع در فاصله زمانی تا دو هفته بعد از گرده افشانی بر ژنوتیپ ها. در نهایت نتایج به روش تجزیه ساده در هر سایت و تجزیه مرکب چهار سایت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که ایجاد محدودیت منبع بر روی روند انتقال مجدد از پدانکل و میانگره اول موثر بوده و باعث افزایش روند انتقال در هر دو شرایط نرمال و محدودیت منبع و تنش و محدودیت منبع گردید. براساس نتایج به دست آمده تنش خشکی باعث کاهش عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن دانه در سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت شد اما بر روی ارتفاع گیاه تأثیری نداشت. با توجه به نتایج مقایسه عملکرد در سایت های نرمال و تنش خشکی با شاخص تحمل خشکی sti و میانگین بهره وری gmp و بهره وری متوسط mp، رقم پیشگام برتر بود. به طورکلی رقم پیشگام دارای قدرت انتقال مجدد بیشتری هم در شرایط نرمال و هم در شرایط نرمال توام با محدودیت منبع بود، رقم اوروم در شرایط تنش خشکی قدرت انتقال مجدد بیشتر و رقم کریم در شرایط تنش توام با محدودیت منبع از قدرت انتقال مجدد بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها برخوردار بودند.